گـــوجه فرنگـــی
گوجهفرنگی از سبزیجات مهم خانواده بادمجانیان (سولاناسه) است که به صورت وسیعی در سرتاسر جهان در مزرعه و در گلخانه بعنوان محیط کنترل شده کشت و تولید میگردد. در نقاط مختلف دنیا تولیدات فضای باز گوجه فرنگی بیشتر برای مصارف صنعتی یا تازه خوری و انواع گلخانهای آن اغلب برای مصارف تازه خوری استفاده میشود. گوجهفرنگی مصرف زیادی در صنایع عمده کشاورزی دارد و اکنون تولید آن در جهان به بیش از 170 میلیون تن رسیده است. گوجهفرنگی علاوه بر مصرف تازه خوری بهصورتهای مختلف مانند میوه پوست کنده، آب میوه، ترشی، میوه خشک شده، خرد شده، برگه، پودر، رب، پوره، انواع سس، سوپ، کچاپ و...نیز مورد استفاده قرار میگیرد. در گزارشات آمده است که بیش از بیست فرآورده غذایی، گوجهفرنگی را بطور مستقیم مورد استفاده قرار میدهند.
داشتن طعم و مزه مناسب، مصرف روزانه در غذاهای مختلف، ترکیب مناسب مواد و ویتامینها و آنتیاکسیدانها آنرا به یک سبزی میوه ای محبوب در دنیا تبدیل کرده است. با وجود آنکه دیر زمانی از اهلی شدن و استفاده از آن در جهان نمیگذرد بسرعت زیاد در سبد غذایی جهانیان وارد شده و مصرف زیادی پیدا کرده است. گرچه گوجهفرنگی از نظر ارزش غذایی، رتبه بالایی ندارد ولی از نظر توازن ترکیبات لازم وضعیت مناسبی را دارا است. بر اساس بررسی به عملآمده گوجهفرنگی در میان سبزیجات میوهای اصلی از نظر ویتامین A در ردیف شانزدهم و از نظر ویتامین C در ردیف سیزدهم قرار دارد ولی از نظر هر دو ویتامین در ردیف سوم قرار میگیرد. حدود 95 درصد میوه گوجهفرنگی را آب تشکیل داده و تقریبا فقط حداکثر 6-4 درصد آنرا ماده خشک تشکیل میدهد که شامل قندها، اسیدها، مواد معدنی و رنگدانههاست. لذا با توجه به اینکه حدود 95 درصد میوه گوجهفرنگی از آب است هر گونه کاهش مصرف آب روی عملکرد و کیفیت محصول تاثیر مستقیم خواهد داشت. توماتین آلکالوئید شاخصی است که عمدتاً در برگها و میوههای سبزی وجود دارد با وجوداین در مرحله رسیدن توماتین به ترکیبات خنثی که سمی نیستند تجزیه میشود. گوجهفرنگی از نظر ویتامینها و مواد معدنی و آنتیاکسیدانهای فنلی در رتبه نخست در میان میوههای و سبزیها قرار دارد و همچنین میوه تازه یا فرآوری شده آن منبع غنی از آنتیاکسیدان لیکوپن است که از سلولها در برابر اکسیدان های مرتبط با سرطان محافظت میکند.



روش کشت در زیر تونلهای کوتاه و بلند
در بسیاری از مناطق گرمسیر و حتی نیمه گرمسیر تولید گوجه فرنگی در ارتفاعات کم بخاطر بروز زیاد بیماری و در مناطق معتدل بعلت دمای پایین و فصل رشد کوتاه محدود می شود. در چنین حالاتی که در کشور بیشتر در مناطق جنوبی متداول است در اواخز آذر تا اواخر اسفند با ایجاد تونلهای پلاستیکی در روی ردیف های کشت از سرمازدگی نشاء و بوته های در حال رشد در شب جلوگیری و در روزها با بازکردن طرفین نایلون های مستقر به تهویه آن اقدام می کنند .
درجه حرارت مناسب
گوجهفرنگی گیاهی با طول روز خنثی وبرای فصل گرم است که نیازبه 120-90 روز فاقد یخبندان با میانگین دمای بالای 16 درجه سانتیگراد دارد. رشد رویشی در 12 درجه سانتیگراد محدود میشود و در دمای برابر یا کمتر از 12 دوره رشد به درازا کشیده و سبب صدمات ناشی از سرما میگردد. برای رشد رویشی ، گلدهی و تغییر رنگ میوه دمای روزانه 30-25 درجه و شبانه 20-16 درجه مناسب است. در گوجهفرنگی های تازهخوری اولین مرحله میوه بستن ممکن است 60 روز طول بکشد در حالیکه در گوجهفرنگی های فرآوری( که یکباره برداشت میشوند) مرحله میوه بستن تقریبا 30 روز زمان میبرد.
نور
نور سبب فتوسنتز و رشد مناسب بوته و حجم شاخ و برگ یا سطح برگ مناسب جهت تولید میوه میگردد. با توجه به شدت نور مناسب در اغلب نقاط کشور کمبود نور در تولید گوجه فرنگی بجز در مناطق شمالی کشور پیش نمی آید. کم بودن شدت نور در تولید نشاء در طول دوره رشد مشاهده شده که سبب نازک ماندن نشاء می گردد و در برخی مواقع در تونلهای بلند و گلخانه ها نیز موجب سقط گل می شود.
اقلیم، نوع خاکEC وPH مناسب
گرچه گوجه فرنگی یک گیاه چند ساله است اما در مناطق معتدل بعنوان یک گیاه یکساله کشت می گردد و بعلت سازگاری زیاد در اقلیم های گوناگون از مناطق استوائی تا مناطق معتدل و حتی سرد در کشت های بهاره دارای حداقل درجه حرارت 10 درجه سانتیگراد تولید می شود. گوجه فرنگی در محدوده وسیعی از انواع خاکهای شنی تا رسی و انواع سیستمهای تولید کشت میشود اما عملکرد مناسب تولید در خاکهای لومی با زهکشی مناسب و دارای عناصر تغذیه ای کافی بدست می آید. گوجه فرنگی از گیاهان نسبتا حساس به شوری است. حدآستانه تحمل گوجه فرنگی به شوری بدون کاهش در عملکرد 5/2 دسی زیمنس (dS/m ) است و برآورد شده است پس از آن با افزایش هرواحد EC حداقل 10 درصد از عملکرد کاسته شود. محدوده PH مناسب خاک برای گوجه فرنگی بین 6 تا 5/6 است .
تناوب زراعی
با توجه به تنوع گسترده آفات و بیماریهای خسارتزا در کشت گوجه فرنگی جهت ازبین بردن چرخه زندگی منابع بیماریزا مشترک با گیاهان سولاناسه، تناوب یک ساله با سایر محصولات غیر سولاناسه توصیه شده است. در تناوب محصولات حبوبات، غلات، ذرت و دانه های روغنی با گوجه فرنگی توصیه شده اند.
عملکرد مناسب
براساس بررسی های انجام شده و گزارش فائو در مناطق خشکی مانند کشور ما حداقل عملکرد مطلوب برای ارقام استاندارد گوجه فرنگی تازه خوری 60-50 تن در هکتار، گوجه فرنگی ارقام هیبرید حداقل 110-100 تن در هکتار گزارش شده است گرچه پتانسیل تولید گوجه فرنگی نسبت به روشهای مختلف تولید، مکانیزاسیون، در دسترس بودن آب، تغذیه و تراکم مناسب متنوع است اما در صورت وجود ارقام و زمانبندی مناسب امکان تولید حتی تا 200 150-تن نیز وجود دارد. براساس آمار نامه های وزارت جهاد کشاورزی متوسط عملکرد کشور ما حدود 40 تن در هکتار است.
فهرست ملي ارقام گياهي ايران
کدرقم | سال معرفی | مالک رقم | نام به نژادگر (ان) | نام رقم |
2.2.2.1 | —- | Clause Tezier | Clause Tezier | Alambera |
2.2.2.2 | —- | Western Seed | —- | Durvigo |
2.2.2.3 | —- | Western Seed | —- | Grandella |
2.2.2.4 | —- | Clause Tezier | Clause Tezier | Logyna |
2.2.2.5 | —- | Nunhems | Nunhems | Memory |
2.2.2.6 | —- | United Genetics | United Genetics | Nemarock |
2.2.2.7 | —- | Nunhems | Nunhems | Sun 6108 |
2.2.2.8 | —- | Nunhems | Nunhems | Sun 6189 |
2.2.2.9 | —- | Nunhems | Nunhems | Nun 6200 |
2.2.2.10 | —- | Nunhems | Nunhems | Shannon |
2.2.2.11 | —- | United Genetics | United Genetics | Super A |
2.2.2.12 | —- | United Genetics | United Genetics | UG 111 |
2.2.2.13 | —- | United Genetics | United Genetics | UG 113 |
2.2.2.14 | —- | United Genetics | United Genetics | UG 191 |
2.2.2.15 | —- | United Genetics | United Genetics | UG 6108 |
2.2.2.16 | —- | Rijk Zwaan | Rijk Zwaan | Beril RZ |
2.2.2.17 | —- | East-West Seed | —- | Samruthi |
2.2.2.18 | —- | Rijk Zwaan | Rijk Zwaan | Synda |
2.2.2.19 | —- | Nunhems | Nunhems | Assale |
2.2.2.20 | ١٣٧۶ | Syngenta | Felix Serquen | Cheyenne |
2.2.2.21 | ١٣٧۶ | Syngenta | Felix Serquen | GS-15 |
2.2.2.22 | ١٣٨٣ | Yuksel Tohumculuk | Yuksel Tohumculuk | Shaghayegh |
2.2.2.23 | ١٣٨٣ | Yuksel Tohumculuk | Yuksel Tohumculuk | Shahrazad |
2.2.2.24 | ١٣٨٣ | Yuksel Tohumculuk | Yuksel Tohumculuk | Niloufar |
2.2.2.25 | ١٣٨٣ | Yuksel Tohumculuk | Yuksel Tohumculuk | Yaqout |
2.2.2.26 | ١٣٨٤ | Semillas Fito | —- | Noora |
2.2.2.27 | ١٣٨٥ | Semillas Fito | —- | Karnak |