سیـــب زمینــــی

سیب‌زمینی به علت قابلیت کشت در شرایط آب و هوایی مختلف، دوره رشد کوتاه و بازده بالا در واحد سطح و ارزش غذایـی زیاد، میتواند نقـش مهمی در جیـره غذایـی روزانه مردم ایفا نماید (محمود و همکاران، 1995). سیـب زمینـی بعد از گنـدم، ذرت و برنج چهارمـین منبع عمده تأمین کننده غذای بشر بوده و در ایران نیز از جایگاه ویژه‌ای در تغذیه مردم برخوردار است، به طوری که شایستـه خواهـد بود اگـر آن را "نان دوم" کشور بنامیم. سیب زمینی نقش مهمي در تغذيه مردم جهان داشته و ارزش غذايي آن همرديف گندم و برنج است. از غده آن براي تهيه غذاهاي مختلف و همچنين برای تهيه نشاسته، الكل و در مواردی برای تغذيه دام استفاده ميشود. همچنین غده آن حدود 20 درصد ماده خشك دارد كه تقریباً 75 درصد آن را كربوهيدراتها تشكـــيل ميدهد.

سیب زمینی دارای مقدار زیادی آهن، مس، منیزیم و پتاسیم است. غدههای تازه سیبزمینی دارای 75 تا 80 درصد آب، 12 تا 20 درصد نشاسته، 1/0 درصد چربی، 5/1 تا 2 درصد پروتئین و 2 تا 3 درصد الیاف و مواد معدنی است. سیبزمینی در بیش از 140 کشور جهان تولید میشود که از این تعداد بیش از 100 کشور در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری قرار دارند .

سيب زميني (Solanum tuberosum L.) از کوه هاي آند در آمريکاي جنوبي منشا گرفته است که در آن مناطق غالباً در ارتفاع بين 2000 تا 4000 متر ارتفاع از سطح دريا با خصوصياتي از قبيل طول روز کوتاه، شدت نور بالا، دماي خنک و رطوبت نسبي بالا کشت مي شده است. پس از آن سيب زميني وارد اروپا شد که دوره نوري (Photoperiod) طولاني اروپا باعث اختلال در تشکيل غده مي شد. بيشترين تغيير معني داري که متعاقباً باعث افزايش عملکرد غده در اروپا شد، انتخاب بر عليه تقاضاي اجباري دوره نوري کوتاه براي غده زايي و رشد غده ها بود. روزهاي بلند و دماي معتدل در مناطق معتدل اروپا اين اجازه را مي دهد که امکان فتوسنتز با دوره زماني طولاني تر، نقل و انتقال کارآمد مواد از برگ (اندام هاي هوايي) به غده ها و نرخ تعرق پائين در شب هاي خنک فراهم شود. تا سال 1800 ميلادي، سيب زميني به طور وسيعي در اروپا توسعه يافت و به واسطه پتانسيل عملکرد و کيفيت خوراکي بالا به عنوان يک محصول غذايي مهم مطرح شد. پس از آن سيب زميني در طي قرون 18 و 19 ميلادي از اروپا به ساير کشورهاي جهان گسترش يافت و به سرعت به مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري نيز راه يافت .

بر اساس آمارهاي FAO در سال 2021 سطح زير کشت سيب‌زميني در جهان حدود 18 ميليون هکتار و ميزان توليد کل بيش از 368 ميليون تن بوده است. براساس آمار 1399 وزارت جهاد کشاورزی، سطح برداشت سيبزميني در کشور حدود 8/152 هزار هكتار، ميزان توليد حدود 6/5 میلیون تن و عملكرد حدود 8/36 تن در هكتار است. از لحاظ ميزان توليد سيب‌زميني، ایران رتبه سيزدهم را در بين كشورهاي جهان به خود اختصاص داده است.

ميزان توليد، سطح زير کشت و متوسط عملکرد سيب‏ زميني در کشورهاي عمده توليدکننده سال 2014

رتبه کشور نام کشور

ميزان توليد

(تن)

سطح زيرکشت

(هکتار)

متوسط عملکرد

(تن در هکتار)

1 چين 95515000 5645000 92/16
2 هند 46395000 2024000 92/22
3 روسيه 31501354 2101461 99/14
4 اوکراين 23693350 1342800 64/17
5 آمريکا 20056500 425370 15/47
6 آلمان 11607300 244800 41/47
7 بنگلادش 8950000 461710 38/19
8 فرانسه 8085184 168519 97/47
9 لهستان 7689180 276927 76/27
10 هلند 7100258 155502 66/45
11 بلاروس 6279715 307943 39/20
12 بريتانيا 5911000 141000 92/41
13 ايران 4717266 158954 67/29
14 پرو 4704987 318380 77/14
15 مصر 4611065 172005 80/26
جهان 381682144 19098328 98/19

برخی از نشریه های معتبـر با موضوع سیب زمینی